Ιούλιος 1908: Το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα

Την 11η Ιουλίου 1908 αποφασίστηκε ο τερματισμός του Μακεδονικού Αγώνα, όταν ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β’, μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων, δημοσιεύει ανακοίνωση με την οποία ...

διακηρυσσόταν το Σύνταγμα, ανασχηματιζόταν η Κυβέρνηση και προκηρύσσονταν εκλογές για την ανάδειξη Βουλής. Η απόφαση τερματισμού του ένοπλου αγώνα στηρίχθηκε στην υπόσχεση παροχής αμνηστίας στους αντάρτες και στην κυλούσαν ήρεμα σε αυτό το μέτωπο.
Ο Μακεδονικός Αγώνας ήταν ένας ανορθόδοξος πόλεμος ελληνικών και βουλγαρικών ενόπλων σωμάτων μέσα στην τουρκική επικράτεια.
Κυριότεροι σκοποί των ελληνικών σωμάτων ήταν:

• Η διαφύλαξη του εθνικού φρονήματος των Ελλήνων.
• Η απόκρουση της βουλγαρικής προπαγάνδας και του βίαιου εκφοβισμού των Ελληνόψυχων χωρικών.
• Η εξουδετέρωση  των ένοπλων βουλγαρικών ανταρτικών σωμάτων (κομιτατζήδων).

Ο Μακεδονικός αγώνας άρχισε ουσιαστικά το 1904 και μέχρι το τέλος του το 1908 αντιμετώπισε διμέτωπο ολοκληρωτικό πόλεμο τόσο κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων όσο και κατά των Τούρκων καταπιεστών και σωβινιστών. Τα ελληνικά ανταρτικά σώματα παρά τις κακουχίες, προδοσίες και συνεχείς αψιμαχίες κατόρθωσαν σταδιακά να περιορίσουν τα βουλγαρικά ερείσματα και ν' αποκαταστήσουν την εθνολογική ισορροπία του ντόπιου πληθυσμού.
Η τακτική των Βουλγάρων, που δια πυρός και σιδήρου προσπάθησαν να εκβουλγαρίσουν τον ελληνογενή πληθυσμό της Μακεδονίας, εκμεταλλευόμενοι την τουρκική ανοχή, αφύπνισε τους Έλληνες που έτρεξαν ως εθελοντές, για να βοηθήσουν τους Έλληνες Μακεδόνες στο σκληρό και άνισο αγώνα τους.
Η επικράτηση των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων δεν επέφερε ως άμεσο κέρδος τη Μακεδονία, επειδή μεσολάβησε το Νεοτουρκικό κίνημα του 1908, το οποίο μετά την επικράτησή του οδήγησε στην απώλεια πολλών κεκτημένων των μειονοτήτων, εμπόδισε όμως να χαθούν οι περιοχές που αποτέλεσαν αργότερα την Ελληνική Μακεδονία. Η χαμένη αυτοπεποίθηση των Ελλήνων αξιωματικών από τον πόλεμο του 1897 είχε ανακτηθεί και το επιθετικό πνεύμα για την Ελληνική επέλαση του 1912 ήταν πλέον ακμαιότατο.