Το νέο κύμα της παγκοσμιοποίησης έφερε ένα άγνωστο επίπεδο διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης, με τις κοινωνίες να απορροφούν τις νέες πολιτισμικές επιρροές και ένα μεγάλο βαθμό πολιτισμικής σύνθεσης να έχει εξελιχθεί παντού. Τεράστιες είναι οι αλλαγές που έχει επιφέρει η ...
παγκοσμιοποίηση στο πολιτισμικό επίπεδο. Η επιρροή που έχουν δεχτεί οι εθνικές ταυτότητες και οι τοπικές κουλτούρες έχουν επιφέρει μια νέα μορφή αλλοίωσης του εθνικού πολιτισμού. Η παγκοσμιοποιήμενη νεωτερικότητα αποτέλεσε στην ουσία μια πρόκληση για όλους τους εθνικούς πολιτισμούς που μάχονται να επιβιώσουν.
Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης έγινε ιδιαίτερα έκδηλο όταν κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου οι πολιτισμικές διαφορές των εθνών παραμερίστηκαν, καθώς ο κόσμος είχε στην ουσία διαχωριστεί με βάση ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό δίπολο και κυρίως με βάση οικονομικούς όρους. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΣΣΔ προσκαλούσαν τους λαούς να μιμηθούν το δικό τους τρόπο οργάνωσης των κοινωνιών. Έτσι το τέλος του Ψυχρού πολέμου βρίσκει νικήτρια την Δύση και η απαρχή της παγκόσμιας κουλτούρας βασισμένη στην οικονομία και στις αρχές του φιλελευθερισμού είναι πλέον γεγονός. Τεράστια ήταν η απήχηση της καταναλωτικής κουλτούρας σε Αμερική, Ευρώπη και Ιαπωνία. Σύμφωνα με τον Francis Fukuyama, οι μεγάλες αντιπαραθέσεις σχετικά με το πώς πρέπει να διοικούνται οι κοινωνίες είχαν τελειώσει στην ουσία, η φιλελεύθερη ιδέα, ο συνδυασμός της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της παγκόσμιας αγοράς έμοιαζε με τη γραμμή τερματισμού στην ιστορία της πολιτικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με τον Benjamin Barber ο λεγόμενος Μακ Κόσμος (McWorld) καθώς και οι πολυεθνικές εταιρίες τύπου Coca Cola, Nike, Sony, Disney, o κινηματογράφος, οι αστέρες του Χόλυγουντ αποτελούν πλέον τα παγκόσμια πρότυπα. Οι ολυμπιακοί αγώνες έγιναν Olympic games (ολυμπιακά παιχνίδια) χάνοντας την αξία της αγωγής . Όλα τα παραπάνω αποτελούν ξεκάθαρα σημάδια της πολιτισμικής διείσδυσης της νέας ηγεμονίας.
Επίσης, ακόμη και παραδοσιακά μοντέλα κοινωνιών μεταβλήθηκαν, όταν άντρες και γυναίκες έμαθαν ότι βασική αξία αποτελεί πλέον το χρήμα και όλα τα άλλα όπως η μητρότητα και η οικογενειακή εστία, αποτελούν καθαρά παρελθοντικές αξίες. Φεμινιστικά κινήματα αναπτύχτηκαν με στόχο να καταλύσουν τις παραδοσιακές αξίες και να συντελέσουν σε μια αλλοπρόσαλλη υπαρξιακή σύγχυση των γυναικών. Το ίδιο συνέβη και στους άνδρες, οι οποίοι δέχτηκαν παρόμοιες αποπροσανατολιστικές και διαλυτικές επιδράσεις.
Βεβαία ο κόσμος δεν ήταν εύκολο να απαρνηθεί τελείως την τοπική και εθνική του κουλτούρα. Έτσι οι οικονομικοί κολοσσοί στην προσπάθεια τους για μεγιστοποίηση του κέρδους και με στόχο το άνοιγμα των αγορών τους σε ολοένα και περισσότερες κοινωνίες υιοθέτησαν ποικίλα πολυπολιτισμικά στοιχεία, δημιουργώντας όλο και περισσότερα υβριδικά προϊόντα. Οι μεγαλουπόλεις των μεγάλων οικονομικών κέντρων, όπως το Λονδίνο, έγιναν οι δέκτες της πολυπολιτισμικότητας, της παγκοσμιοποίησης, όπου άνθρωποι διαφόρων εθνικοτήτων και κουλτούρων αναγκάστηκαν να συνυπάρξουν με τις γνωστές σε όλους τις καταστροφικές συνέπειες για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η παγκοσμιοποίηση εμφανίζεται σαν κάτι το ομοιογενές που δρα και επηρεάζει οργανωμένες κοινωνίες όπως κράτη, θεσμούς, αλλά και άτομα με αρχές και άποψη. Προωθώντας τη σύγκλιση των καταναλωτικών συνηθειών, η παγκοσμιοποίηση υποσκάπτει αρχικά, αλλά σταθερά τα θεμέλια της ιδιαιτερότητας της ταυτότητας του κάθε λάου, τα πολιτισμικά στοιχεία και την ιστορική του μνήμη. Η οικονομική πολιτισμική σύγκλιση του πλανήτη αποδείχθηκε ότι αποτέλεσε την οριστική διάψευση της εκπλήρωσης της ουτοπικής της επαγγελίας.
Θα μπορούσε εν τέλει η σημερινή κατάσταση να ονομαστεί μια "παγκοσμιοποιημένη μετανεωτερικότητα", όπου η παγκοσμιοποίηση με την διάχυση ιδεών και με τη δημιουργία όλο και αυξανόμενων πολιτισμικών υβριδίων, των νέων αυτών πολιτισμικών οντοτήτων, θα φέρουν το τέλος της φυσικής νομοτέλειας και της υπόστασης του παραδοσιακού έθνους - κράτους.
Φυσικό επακόλουθο των παραπάνω είναι να επηρεαστεί άμεσα η τέχνη και η λογοτεχνία. Η δημιουργία, η πρωτότυπη, η εμπνευσμένη από την κλασσική αρχαιότητα, η λογοτεχνία που διεγείρει το νου και τις αισθήσεις του ατόμου έχει πια εκλείψει και θυσιάζεται στον βωμό του εμπορίου. Δεν υπάρχει πια κουλτούρα προερχόμενη από τον λαό αλλά κουλτούρα ειδικά φτιαγμένη για την μάζα. Διακρίνουμε μια πλήρη εμπορευματοποίηση της λογοτεχνίας, όπου αντίστοιχα βραβεία έχουν δημιουργηθεί σε όλες τις μορφές τέχνης, ώστε να προωθηθεί η παγκοσμιοποίηση. Με πολλή μαεστρία, κάθε χρόνο τιμούν όσους καθαρά υπηρετούν το σκοπό της λεγόμενης «μαζικής κουλτούρας». Ένα ολόκληρο «πανηγύρι» στήνεται σε υπέρλαμπρες αίθουσες για να αναπαράχθουν κάθε φόρα νέα χάρτινα είδωλα που θα αποτελέσουν με την σειρά τους τα νέα προϊόντα της "showbiz" και που γύρω τους θα στηθεί ολόκληρη η βιομηχανία του θεάματος.
Σήμερα παρακολουθώντας π.χ. κάνεις τον ευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού αδυνατεί να διακρίνει από ποια χώρα προέρχεται το κάθε τραγούδι. Το ίδιο συμβαίνει και με τα μυθιστορήματα που είτε προέρχονται από την Αμερική, την Κίνα, ή την Ευρώπη δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες μεταβολές. Παρατηρεί πλέον κανείς μια «παγκόσμια λογοτεχνία», ή Weltlitterature σύμφωνα με τον Goethe, όπου η μόδα είναι πλέον συνυφασμένη με την κουλτούρα, όπου η εθνική παιδεία δεν υφίσταται μέσα σε αυτή τη μαζική κουλτούρα. Προωθείται ένας πολιτισμικός ατομικισμός με προϊόντα δήθεν καινοτόμα, τα οποία συνδυάζουν, ως ισότιμα, στοιχεία από διάφορους πολιτισμούς. Και με την κατάλληλη διαφήμιση μέσω διάσημων «αστέρων» της τηλεόρασης γίνονται ακαταμάχητα στα μάτια των μαζών. Μόλις υπάρξει ο κορεσμός για κάποια προϊόντα σπεύδουν οι βιομηχανίες να παρουσιάσουν ένα καινούργιο προϊόν. Υποπροϊόντα που ξεγελούν την πνευματική φτώχεια του σημερινού ανθρώπου. Ενός ανθρώπου που τείνει να σβήσει την ιστορική του μνήμη, να απολέσει πλήρως τα ήθη και τα έθιμα του πολιτισμού του. Αλήθεια, αυτή η στερνή υιοθέτηση του παγκοσμιοποιήμενου πολιτισμού δεν αφήνει και ένα τραύμα στους ανθρώπους, όταν πλέον απομακρύνονται από τον εθνικό πολιτισμό τους; Τι λυπηρό πραγματικά να εκλείψει η ιδιαιτερότητα κάθε πολιτισμού και ειδικότερα ενός πολιτισμού σαν τον ελληνικό που έδωσε τα φώτα του σε ολόκληρο τον πλανήτη!
Ένα ακόμη είδος προς εξαφάνιση αποτελεί δυστυχώς και η ποίηση. Η ποίηση είναι το πρίσμα μέσα στο οποίο βλέπουμε και ο τρόπος με τον οποίο προσλαμβάνουμε τα πάντα, τα πρόσωπα, τα πράγματα, τις σχέσεις, τα γεγονότα. Στην ουσία πλέον δεν υπάρχει καμία ιδεολογική βάση στην κοινωνία για να στηριχτεί η ποίηση και η λογοτεχνία παρά μόνο επιφανειακές αξίες, χωρίς καμία αισθητική. Αδυνατεί, μέσα σε αυτή την παγκοσμιοποιημένη θολούρα, να παράγει το ελληνικό έθνος ποιητές και λογοτέχνες. Άραγε θα δούμε πότε έναν νέο Κωστή Παλαμά, έναν Καζαντζάκη ή έναν Καλομοίρη, που με τα έργα τους δεν αφήναν κανέναν ασυγκίνητο και έθεταν την επίφυση του εγκεφάλου σε διέγερση;
Οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποιήσης και του οικουμενικού πολιτισμού είναι άνθρωποι δίχως ιδεολογία και ιδανικά. Είναι μια χούφτα πολιτικών και βαθύπλουτων «θεών» του εμπορίου που βλέπουν το μέλλον μόνο μέσα από την σκοπιά του πλούτου, θεοποιώντας τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και αψηφώντας την παράδοση και την εθνική ταυτότητα κάθε φυλής.
Κάποιοι θεωρούν ότι η έννοια της παγκοσμιοποίησης άπτεται μόνο θεμάτων σχετικών με την οικονομία, είναι όμως βαθύτατα γελασμένοι. Η παγκοσμιοποίηση πραγματεύεται ακόμη πιο ουσιαστικά θέματα όπως εθνικές, θρησκευτικές, εθνοτικές και άλλες ευαισθησίες, τις οποίες καλούμαστε να προστατεύσουμε. Έτσι οι αρνητές της παγκοσμιοποίησης με σθένος καταδεικνύουν την πολιτισμική αλλοίωση της εθνικής κληρονομίας. Προτάσσουν τα στήθη τους για να υπερασπιστούν τις αξίες και τα ιδανικά της φυλή τους. Έρχονται αντιμέτωποι με τον χλευασμό των νεοφιλελεύθερων που τους κατηγορούν ότι θέτουν προσχώματα στην «πρόοδο» και την «ανάπτυξη». Δέχονται τα πυρά των ψευτοκουλτουρίαριδων αριστεριστών που τους κατηγορούν για φασίστες επειδή υπερασπίζονται με σθένος την εθνική τους κληρονομία.
Εν κατακλείδι πολλοί θεωρούν ότι το έθνος - κράτος έχασε μέρος της ισχύος του, εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης. Σήμερα όμως καλείται να οδηγηθεί σε ένα μεγαλύτερο παρεμβατισμό προκειμένου να προστατέψει την Ιστορία, την πολιτισμική κληρονομία και όλα εκείνα τα ιερά και τα όσια που συνθέτουν τον πολιτισμό ενός Έθνους. Έχει καθήκον σήμερα η πολιτεία να προστατεύσει τον εθνικό πολιτισμό από την παγκοσμιοποίηση αλλά και από τις συνέχεις προκλήσεις γειτονικών χωρών που επιδιώκουν την αλλοίωση της εθνικής μας ταυτότητας και γιατί όχι και τον αφανισμό μας. Δεν νοείται για την Χρυσή Αυγή να οδηγηθούμε στον εθνομηδενισμό όπου η εθνική ταυτότητα θα παραπέμπει στο φαντασιακό πεδίο και θα κυριαρχεί ο πολυπολιτισμός των πολυεθνικών ή ακόμα χειρότερα να αφεθούμε αμαχητί απέναντι σε ένα δόγμα Νταβούντογλου. Εν τω μεταξύ, το εν λόγω δόγμα κάνει χρήση της ήπιας ισχύος μέσω της τηλεόρασης, στοχεύοντας κατευθείαν στον θεμελιώδη λίθο της οικογένειας, δηλαδή τις γυναίκες, διαδίδοντας τα μηνύματα της οθωμανικής παράδοσης με στόχο την επιμόλυνση της εθνικής συνείδησης των επόμενων γενεών. Οι Έλληνες Εθνικιστές ταγμένοι στο πλευρό της Χρυσής Αυγής θα πολεμήσουμε για την διασφάλιση της εθνικής μας κληρονομιάς, στόχος μας είναι οι επόμενες γενεές να γαλουχηθούν συμφώνα με το ελληνικό ιδεώδες, αμόλυντες από συνήθειες και παραδόσεις προερχόμενες από εκ διαμέτρου αντίθετους πολιτισμούς.
Χένρυ Κίσινγκερ: «Ο ελληνικός λαός είναι ατίθασος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτιστικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ δηλαδή να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ιστορικά του αποθέματα...»
Ευγενία Χρήστου
Από το πέμπτο τεύχος του περιοδικού "Μαίανδρος"
